1. AMAÇ: Bu protokolün amacı, kolostomi veya ileostominin fonksiyonel devamlığını sağlamak için bakımda standart bir yöntem belirlemektir.
2. KAPSAM: Bu protokol kolostomi veya ileostomi bakımı ve hasta / yakınlarının eğitim faaliyetlerini kapsar.
3. SORUMLULAR: Bu protokolün uygulanmasından hekimler, hemşireler ve hasta hizmetlileri sorumludur.
4. TANIMLAR

• STOMA: Barsağın karın duvarına ağızlaştırıldığı yapay bir açıklıktır.
• İLEOSTOMİ: İleumun son bölümünün karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.
• KOLOSTOMİ: Kolonun ( kalın barsağın ) karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.
• STOMA RETRAKSİYONU: Stomanın geriye karın içine kaçmasıdır.
• STOMA STENOZU: Stoma darlığıdır.
• İSKEMİ VE NEKROZ: Stomanın açıldığı barsak bölgesinin kan dolaşımının herhangi bir nedenle bozulması sonucu barsak renginin gri, kahverengi, siyah olmasıdır.
• STOMAL FİSTÜL: Stoma çevresindeki bir açıklıktan akıntı ile birlikte bağırsak içeriği gelmesidir.
• PARASTOMAL HERNİASYON: Stomanın çevresinde oluşan fıtıklardır.
• PROLAPSUS: Barsağın stoma yoluyla aşırı derecede dışarı sarkmasıdır.
• METABOLİK KOMPLİKASYONLAR: Ameliyat sonrası özellikle ileostomilerde, ostomiden 24 saatte 1-2 lt sıvı kaybı ve bunun devam etmesiyle, sodyum ve potasyum kaybedilmesi sonucu dehidratasyon, hipopotasemi, hiponatremi ve üriner sistem taşlarıyla kendini gösteren bir durumdur.

BAĞIRSAK STOMA TİPLERİ

• Uç İleostomi: Sıklıkla iltihabı barsak hastalığında kolon tamamıyla çıkarılır. Çoğunlukla karnın sağ iliak bölgesinde yer alır ve kalıcıdır.
• Loop İleostomi: Fekal geçisin yönünü değiştirmek (diversiyon ) için açılır. Sıklıkla distal ileo-rektal veya kolo-anal anastomoz, ileal depolu (pos ) anastomoz, fistül, rektum veya anüsteki akut Crohn hastalığında açılır. Genellikle geçicidir.
• Uç Kolostomi: Sıklıkla abdominoperineal rezeksiyon veya Miles ameliyatı ile rektumun çıkarılması sonucu açılır ve kalıcıdır.
• Loop Kolostomi: Genellikle geçici durumlarda açılan loop kolostomi, sıklıkla sigmoid kolona açılır.
• Double- Barreled (Çifte Namlusu Seklinde ) Kolostomi: Ameliyatla hastalıklı kolon çıkarıldıktan sonra bağırsağın proksimal ve distal bölümlerinin çifte namlusu gibi cilde ağızlaştırılmasıdır.
• Bölünmüş Kolostomi: Barsağın distal kısmının dışkı ile kirlenmesinin istenmediği durumlarda proksimal barsaktaki lezyon çıkarılır ve kolostomi açılır. Distal uçtaki kolon ise mukus fistula olarak cilde ağızlaştırılır.

5. UYARILAR ve ÖNERİLER:

TEMEL İLKELER

• Hasta ve yakınlarına ‘‘Ostomi Bakımı Eğitimi’’ ameliyat sonrası 3., 4. Günden itibaren verilir. Hasta ve yakınlarının, torba değişimi öncesi yapılan hazırlığı ve torba değişim sırasındaki bakımın aşamalarını öncelikle gözlemlemeleri sağlanır.
• Bakımın her aşamasında hasta mahremiyeti korunur.
• Ostomi bakımından önce torbanın doluluğu (1/2’si veya 1/3’ü dolduğunda boşaltılır veya değiştirilir), adaptörün kirliliği ve sızdırmazlığı değerlendirilir.
• Ostomi alanı ve bağırsak her adaptör değişiminde komplikasyonlar açısından değerlendirilir.
• Ostomi bakımında kimyasal içerikli (alkol, eter, yapıştırmak için uhu, özel hazırlanmış temizleyici sabunlar vs.) hiçbir şey kullanılmaması, gerekirse PH’ sı cilde eşit nötr sabun ( yumuşak sabun ) kullanılması hasta ve yakınlarına anlatılır.
• Ostomi bakımında, ishalde cilt tahrişini önlemek için stoma pasta kullanılır.
• Stoma çevresinde cilt tahrişi gözlemlenirse konu hakkında hekim bilgilendirilir.
• Hastanın; yasına, kültürel durumuna, sosyal yaşamına ve çalışma durumuna uygun stoma ürünü çeşitleri hastaya tanıtılır.
• Hasta veya yakınının taburculuk öncesinde stoma bakımını kendi kendine yapıyor olması sağlanır.
• Hasta ve yakınlarına stomada sık yaşanan sorunlarla (kontrol dışı koku, dışkı sızıntısı, sosyal izolasyon, psikolojik sorunlar, dini sorunlar, cinsel sorunlar ve benzeri ) nasıl baş edeceği hakkında bilgi verilir.
• Hasta ve yakınlarına, hekime başvurması gerektiği durumlar hakkında bilgi verilir.
• Hasta ve yakınları bilgilendirilirken ‘‘Hasta ve Yakınlarının Eğitim Prosedürü’’ uygulanır.

TANILAMA

• Ostomi Alanı:

Cilt:                                          

• Renk: Açık pembe + / -
• Görünüm: Parlak mukoza + / -
• İrritasyon/Hassasiyet + / -
• Granülasyon dokusu gelişimi : + / -

 Enfeksiyon:

• Ostomi alanında kızarıklık + / -
• Pürülan akıntı + / -
• Vücut ısısında yükselme + / -
• Dışkının kokulu ve müküslü olması +/-

Diğer:

• Diyare + / -
• Metabolik bozukluklar + / -
• Konstipasyon + / -
• Retraksiyon + / -
• Prolapsus + / -
• Dehidratasyon + / -
• Kanama + / -
• İskemi ve nekroz + / -
• Fistül + / -
• Herni + / -
• Darlık + / -
• Tıkanıklık + / -

**Bu değerlendirme her torba değişiminde yapılır.

6. ARAÇ VE GEREÇLER:

• Uygun stoma torbası
• Uygun Adaptör (alttan boşaltmalı torba için )
• Alttan boşaltmalı torba için klips
• Filtre
• Islatılmış yumuşak bez ( pamuk, gazlı bez, kâğıt mendil... vs ) ve gerekirse nötral sabun
• Yeni doğanda ve çocuklarda ılık su ile ıslatılmış  yumusak bez kullanılır.
• Non steril eldiven
• Kirli poşeti, sürgü
• Tedavi muşambası ya da bezi
• Cilt koruyucu pasta (ileostomi bakımında gereklidir).
• Stoma ölçüm cetveli
• Makas
• Stoma plaka (cilt tahrişi var ise ).
• Pudra, çinko oksit krem (cilt tahrişi var ise )
• Emniyet kemeri (taburculukta )

7. İŞLEM BASAMAKLARI:

İşlem Öncesi Hazırlık

• Hastanın kimliği protokol uyarınca doğrulanır, hasta ve yakınına işlem hakkında bilgi verilir.
• Gerekli malzemeler hazırlanır ve yeni ostomi torbasının üzerine klipsi, filtresi takılır.
• Hastanın mahremiyeti sağlanır, endişeleri paylaşılır ve göz göze iletişim kurulur.
• Hastanın ve yakınının işleme katılımı sağlanır.
• Hasta stomasını görebileceği bir pozisyona getirilir ( semifowler ya da ayakta ayna karşısında ).

İşlem

• ‘‘El Hijyeni Talimatı’’ na uygun el hijyeni sağlanır.
• Tek kullanımlık eldiven giyilir. Tedavi muşambası veya bezi hastanın altına serilir.
• Kirli torbası ostomi bölgesine yakın yere tutulur.
• Hastanın veya yakınlarının da eldiven giymesi sağlanır.
• Hastanın üzerindeki torbanın vücuda yapışan kısımları (adaptör ) ıslak bezle hafif hafif ıslatılır ve adaptörün üst kısmından başlanarak kıl yönünün aksi tarafından başlanarak kaldırılır.
• Stoma temizliği ıslatılmış yumuşak bezle ( pamuk, gazlı bez, kâğıt mendil vb. ) ile yapılır. Stoma etrafı çok kirli ise çok iyi durulamak kaidesiyle nötral sabun ile temizlenir.
• Stoma çevresi kâğıt havlu ile iyice kurulanır.
• Hastanın stomasına bakması ve dokunması sağlanır ( gerekli durumlarda ayna kullanılarak ).
• Stoma ölçüm cetveliyle stoma ölçülür ve stoma çapı belirlenir.
• İleostomi bakımında stoma çevresine pasta sürülür.
• Stoma pastanın 5-10 sn. kuruması beklenir.
• Adaptör stoma çapına uygun kesilir.
• Adaptör, stoma ortasına gelecek şekilde kâğıtları uygun sırada kaldırılarak yapıştırılır.
• Stoma ile adaptörün arasındaki açıklığın 2-3 mm olmasına dikkat edilerek adaptör, stomaya uygun kesilir.
• Yeni torbanın ya da adaptörün yapışkan kısmındaki kâğıdı çıkarın ve ortadaki delik stomayı içine alacak şekilde yerleştirin (stoma alanının düzleşmesi için hastanın karnını şişirmesi istenir).
• Torbanın daha iyi yapışması için el ile 30 sn. kadar bastırılır ve sorunlu stomalarda hastanın 5-10 dk. hareketsiz kalması istenir.
• Hasta rahat edeceği pozisyona getirilir.
• “El Hijyen Talimatı’na göre el hijyeni sağlanır.

 İşlem Sonrası

• Kullanılan malzemeler toparlanıp kaldırılır.
• Atıklar “Atık Yönetim Prosedürü ” ne göre kaldırılır.
• Tüm yapılan işlemler “Hemşire İzlem Formu”na kaydedilir.

İlgili Dökümanlar

• Hemşire İzlem Formu
• Atık Yönetimi Prosedürü
• Hasta ve Yakınlarının Eğitim Prosedürü
• El Hijyeni Talimatı